Engerhafe

 

Engerhafe to jest wieś w Fryzji Wschodniej, w której żyła Elsche („Elli“) Müller (1917-2011), babcia autorki jako młoda kobieta. W 1944 r. został utworzony w Engerhafe obóz zewnętrzny obozu koncentracyjnego Neuengamme. 2200 więźniów musiało w jesiennych i zimowych miesiącach 1944 r. w bardzo nieprzyjaznych warunkach kopać  głębokie rowy pancerne. 188 mężczyzn nie przeżyło swego pobytu w Engerhafe. Ich nazwiska są wygrawerowane na tablicach pamiątkowych, które stoją na cmentarzu w Engerhafen. Elli Müller wraz z postępującym wiekiem opowiadała często o obozie koncentracyjnym. W 2005 r. odwiedziły ona i jej wnuczka cmentarz i otkryły nazwiska. Z tej wizyty powstał tekst „Nazwiska w Fryzji Wschodniej“. W międzyczasie odbyły się spotkania z potomkami tych 188. Autorka jest wdzięczna za każdą wskazówkę odnośnie historii życiowych lub nazwisk z rodzin tych mężczyzn. Było *

 

 

 

64 Polaków:

 

 

 

Josel ABRAMOWITSCH * 5. Mai 1904

 

Józef AMBROZIAK  - robotnik rolny * 12 marzec 1912 Słowiki, Powiat Random

 

Józef BOBROWSKI - ślusarz * 5 grudnia 1917 Gródek, Powiat Sokołów

 

Tadeusz BŁARZEJEWSKI - mistrz hydraulik * 27 październik 1900 Ulasek, Powiat Warszawa

 

Edward BOGUCKI - rolnik i pracownik umysłowy * 8 października 1901 Warszawa

 

Władysław CAPANDA - ślusarz * 8 czerwca 1912 wieś Jol

 

Eljasz CHAJET * 1 maja 1908

 

Albin CHMIELEWSKI - technik * 9 czerwca 1917 Kosenan

 

Jan DAWIDOWSKI * 26 listopada 1904

 

Wladimir DYMITROW * 1 maja 1922

 

Jerzey DYBOWSKI - fotograf  * 27 marca 1919 Warszawa

 

Eugeniusz DREZNER - urzędnik * 5 sierpnia 1923 Warszawa

 

Henryk GODLEWSKI - szewc *6 lutego 1900 Wychódźc

 

Stanisław GOŁASZEWSKI * 18 sierpnia 1907

 

Edward GREGOREK - ślusarz *13 stycznia 1924 Warszawa

 

Tomasz Edward GRUCA - murarz * 7 marca 1889 Tarnogród, Powiat Lublin (albo * 07.03.80)

 

Chaim ISKOLSKI - mistrz piekarz * 20 maj 1904

 

Saul IZER - instalator * 20 lipca 1906 w Wilnie

 

Władysław JASIŃSKI - nauczysiel sportu * 7 października 1885 Warszawa (albo *07.10.95)

 

Władysław LENARCZYK - pracownik biurowy * 6 kwietnia 1911 Staszów

 

Leon KARALUCH - murarz * 25 lipca 1915 Warszawa

 

Kazimierz KIERZKOWSKI  * 1 marca 1895

 

Antoni KŁOSIŃSKI - robotnik *27 lipca 1897 Przybojewo, Powiat Warszawa

 

David KOTON * 19 września 1909

 

Bronisław KRÓL * 31 sierpnia 1911

 

Henryk KRYSIAK * 13 kwietnia 1925

 

Konstanty KUJAWSKI * 18 grudnia 1911

 

 Michał KULTYS - rolnik * 2 październik 1910 Brzeźnica, Powiat Kozienice ( albo * 22.10.10)

 

Mieczysław LABIODA * 5 grudnia 1897

 

Józef LAJKOWSKI * 4 listopada 1920

 

Henryk LASZKIEWICS * 8 lipca 1906

 

Henryk ŁUKASIK * 9 czerwca 1924

 

Janusch MAGIERA * 10 lipca 1927

 

Stanisław MASTALERZ * 14 września 1912

 

Maks MATECKI - robotnik rolny  * 15 kwietnia 1923 Krasienin, Powiat Lubatow

 

Jan MICHALSKI  - robotnik * 29 stycznia 1900 Biejków, Powiat Grajec

 

Bronisław MIESIEL * 3 kwietnia 1912

 

Kasimierz MILCZAREK - introligator * 27 czerwca 1911 Jeziorna, Powiat Warszawa

 

Michał NALEŻYTY * 18 sierpnia 1894 Wola Pieczyska

 

Jósef NOWAK - szewc * 22 luty 1882 Staniszewice koło Grajec

 

(albo * 22.02.02) Eugeniusz NOWIŃSKI - fotograf * 12 maja 1916 Warszawa

 

Czesław OCHMAN * 28 czerwca 1914 Szopy

 

Witold PIOTROWSKI * 17 luty 1924

 

Stanisław PIETRZYK * 18 września 1916 Toporów

 

Edward PRUS * 27 października 1912 Czersk, Gmina Grojce

 

Omsiej PRUSAK * 5 maj 1910

 

Witold PYREK * 16 sierpnia 19111

 

Romas RUTKOWSKI  * 7 sierpnia 1900

 

Witold Jerzy RZĄDKOWSKI - księgarz * 5 października 1902

 

Tadeusz SASSEK - robotnik rolny * 7 grudnia 1920 Lannica (albo * 08.12.20)

 

Stanisław SAWICKI * 19 października 1900

 

Jan SKRZECZYNA * 19 grudnia 1911

 

Tadeusz SKRZYPCZAK * 18 października 1918

 

Władysław STĘPIEŃ - szewc * 10 marca 1916 Wielkawieś, Powiat Końskie

 

Stefan SZANAWSKI - kupiec * 2 września 1896 Piaski, Powiat Lublin

 

Władysław TCHOREK * 25 luty 1891

 

Mieczysław TCHORZEWSKI * 15 stycznia 1908

 

Jźzef TENZAK * 21 maja 1922

 

Bronisław WALEKA - robotnik rolny * 13 listopada 1919 Mozolice Male, Powiat Radom

 

Eugeniusz WEJCMAN - monter młynów * 4 marca 1907

 

Feliks WIENCŁAW * 29 października 1902

 

Jan WIŚNIEWSKI * 25 października 1914

 

Józef WOŹNIAK - mechanik samochodowy * 10 września 1901 Michałów

 

Roman WYGANOWSKI - kierowca * 23 październik 1907 Warszawa

 

 

 

* Te nazwiska mają taką pisownię jak księgi zgonów obozu koncentracyjnego Neuengamme. Na kartkach pogrzebowych z 1944 r., jak również na tablicach pamięci te nazwiska są po części pisane inaczej. Kto chciałby porównać ze sobą żne pisownie proszę zajrzeć tutaj:  

 

Die Namen.pdf
Adobe Acrobat Dokument 107.1 KB

Die nächste Lesung

wird aus Krankheitsgründen erstmal nicht möglich sein Wie long ist long? 

Aktuell

Das Buch Mauersegler erscheint voraussichtlich im Februar 2025.

Queere Literatur?

ist das Thema meiner Satzwende im Literaturmagazin Bremens.

Die Bundeszentrale für politische Bildung

hat Leute machen Kleider in ihre Schriftenreihe aufgenommen.

Bei Spiegel Online, taz und FAZ

erschien dieses Interview, diese Rezension und diese. Hier noch weitere Pressestimmen und Interviews. 

Eine Info-Mail

mit Leseterminen und Neuigkeiten versende ich ab und zu. Anmeldung oder sonstige Nachrichten gerne hier:

Kontakt

Hinweis: Bitte die mit * gekennzeichneten Felder ausfüllen.